DiagnostykaMedycyna podróżyChoroby zakaźneBorelioza. Przyczyny, objawy i leczenie choroby Opublikowano 11 czerwca 2018
Borelioza jest najbardziej znaną zakaźną chorobą odkleszczową występującą najczęściej w
krajach klimatu umiarkowanego półkuli północnej. Nazywana również chorobą z Lyme
(ang. Lyme disease, łac. borreliosis, morbus Lyme). Niestety borelioza jest chorobą
występującą dość często. Szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych choruje więcej niż 300
tysięcy osób rocznie [1]. W Europie, również w Polsce, od wielu lat obserwuje się wzrost
występowania kleszczy odpowiedzialnych za przenoszenie choroby, a w konsekwencji
również wzrost zachorowań na boreliozę [3]. Według Narodowego Instytutu Zdrowia
Publicznego, jak podaje Sławomir Pancewicz w swojej pracy, liczba zachorowań na boreliozę
w Polsce wciąż wzrasta. W 2012 roku zarejestrowano 8794 przypadków zachorowań, a w
2013 roku liczba ta wzrosła do 12 763 przypadków. Najczęściej chorują osoby mieszkające
i/lub przebywające na terenie województw warmińsko-mazurskiego oraz podlaskiego.
krajach klimatu umiarkowanego półkuli północnej. Nazywana również chorobą z Lyme
(ang. Lyme disease, łac. borreliosis, morbus Lyme). Niestety borelioza jest chorobą
występującą dość często. Szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych choruje więcej niż 300
tysięcy osób rocznie [1]. W Europie, również w Polsce, od wielu lat obserwuje się wzrost
występowania kleszczy odpowiedzialnych za przenoszenie choroby, a w konsekwencji
również wzrost zachorowań na boreliozę [3]. Według Narodowego Instytutu Zdrowia
Publicznego, jak podaje Sławomir Pancewicz w swojej pracy, liczba zachorowań na boreliozę
w Polsce wciąż wzrasta. W 2012 roku zarejestrowano 8794 przypadków zachorowań, a w
2013 roku liczba ta wzrosła do 12 763 przypadków. Najczęściej chorują osoby mieszkające
i/lub przebywające na terenie województw warmińsko-mazurskiego oraz podlaskiego.
Przyczyny zachorowania
Bezpośrednią przyczyną zachorowania jest ugryzienie przez zakażonego kleszcza. Nie każde
ugryzienie kończy się zachorowaniem. Badania wykazują, że Polska należy do krajów, w
którym kleszcze są w stopniu średnim lub wysokim zakażone odpowiednimi bakteriami
odpowiedzialnymi za wywoływanie boreliozy. Choroba wywoływana jest najczęściej
przez bakterię Borrelia burgdoferi, ale również przez 17 innych bakterii należących do
krętków. Bakterie występują w ślinie i wymiocinach kleszczy – im dłużej kleszcz znajduje
się w skórze, tym większe ryzyko zachorowania. Nieumiejętne wyrwanie kleszcza również
może przyczynić się do wywołania choroby.
Wczesne i późne objawy boreliozy
Pierwszym i najbardziej widocznym objawem boreliozy jest tzw. rumień wędrujący. Okrągłe
zaczerwienienie skóry wokół rany po ugryzieniu pojawić się może w ciągu paru dni aż do
miesiąca po usunięciu lub wypadnięciu kleszcza [3]. Jest to objaw bardzo specyficzny i
trudno go przeoczyć. Pojawiający się rumień nazywa się “wędrującym” dlatego, że
zaczerwienienie przesuwa się wraz z upływem czasu od centrum wkłucia kleszcza, a ustępuje
w środku powstałego okręgu.
Pozostałe wczesne objawy boreliozy:
- Objawy grypopodobne.
- Wystąpienie gorączki.
- Złe samopoczucie, osłabienie mięśni.
- Bóle głowy.
- Powiększenie węzłów chłonnych.
Objawy te mogą ustąpić samoistnie nawet bez podjęcia leczenia. Niestety choroba nie mija.
Rozwija się postać rozsiana, która może doprowadzić do zapalenia mięśnia sercowego,
stawów oraz zapalenia nerwów obwodowych. Zapalenie nerwów będące skutkiem boreliozy
nazywane jest neuroboreliozą. Neuroborelioza jest jednak terminem szerszym i obejmuje
również szereg objawów neurologicznych związanych z centralnym układem nerwowym oraz
nieprawidłowym funkcjonowaniem także innych narządów.
Rozpoznanie i skuteczne leczenie boreliozy
Borelioza jest chorobą, którą leczy się długo, lecz leczenie zazwyczaj jest skuteczne i daje
dobre rezultaty. Oczywiście bardzo ważnym jest, aby chorobę wykryć, jak najwcześniej.
W celu wykrycia boreliozy stosuje się testy wykrywające swoiste przeciwciała przeciwko
Borrelia burgdorferi. Protokół badania składa się najpierw z testu ELISA, później testu
Western blot. Bardzo ważne jest, aby przestrzegać protokołu, a wyniki badania traktować
ostrożnie oraz zestawiać je z wywiadem przeprowadzonym z pacjentem .
Wytyczne co do leczenia pacjentów z boreliozą zostały bardzo dobrze opracowane przez
ILADS – międzynarodowe towarzystwo zajmujące się boreliozą (ang. International Lyme and
Associated Diseases Society). Zakażenie boreliozą leczy się za pomocą antybiotykoterapii.
Najlepszymi antybiotykami obecnie dostępnymi są ceftriakson oraz doksycyklina.
Zapobieganie zachorowaniu
Niestety nie istnieje jeszcze szczepionka, która pozwoliłaby uniknąć zachorowania na
boreliozę. Można się jednak zaszczepić na inną chorobę przenoszą przez kleszcze – jest nią
odkleszczowe zapalenie mózgu (KZM).
Wychodząc na dwór pamiętajmy, że kleszcze przebywają najczęściej na poziomie najwyżej 1
metra (w ten sposób mają większą szansę zaatakowania mniejszych ssaków). Najczęściej
spotykanymi biotopami, w których występują kleszcze są wszelkiego rodzaju lasy, łąki, ale
również pastwiska i nieużytki rolne. Coraz częściej kleszcze spotkać można w miejskich
parkach oraz pośród miejskiej zieleni. Niemniej, łąki i lasy, co pokazują również badania
epidemiologiczne przeprowadzone na grupie rolników, są miejscami gdzie kleszcze
występują najczęściej. Wśród rolników około 90% przypadków zachorowania na choroby
zakaźne i pasożytnicze dotyczy chorób przenoszonych przez kleszcze, w tym 85.8%
przypadków dotyczy boreliozy, a tylko 7.2% przypadków kleszczowego zapalenia mózgu [2].
Autorzy badań wskazują na to, że osoby, które pracują zawodowo na “łonie natury” powinny
przechodzić profilaktyczne badania okresowe w celu monitorowania ich stanu zdrowia. Tyczy
się to więc również wszystkich osób, które często przebywają w lasach i na łąkach, także w
celach hobbystycznych czy sportowych, a są tak samo narażone na zachorowanie.
Środki zapobiegawcze:
- Odpowiedni ubiór: zakryte buty, długie spodnie oraz koszule z długimi rękawami.
- Zakup odpowiednich repelentów odstraszających kleszcze.
- Unikanie chodzenia w wysokiej trawie, spacerowanie jedynie po wyznaczonych ścieżkach.
- Sprawdzanie całego ciała po pobycie w lesie lub na łące.
Jak usunąć kleszcze?
Kleszcza należy usunąć szybko i dynamicznie, prostopadle do jego zagnieżdżenia w skórze.
Kleszcza nie wyciskamy oraz nie wykręcamy. Nie używamy w tym celu żadnych
dodatkowych smarowideł, masła czy alkoholu – może to spowodować reakcję niepożądaną
np. wywołanie wymiotów u kleszcza, co jak już zostało wspomniane, może się wiązać z
zachorowaniem na boreliozę. Zawsze, jeśli nie mamy pewności, że potrafimy umiejętnie
usunąć kleszcza, warto wybrać się do przychodni. Zabieg wykona lekarz lub
wykwalifikowana pielęgniarka.
Źródła:
[1] D. J. Cameron, L. B. Johnson, E. L. Maloney, Evidence assessments and guideline
recommendations in Lyme disease: the clinical management of known tick bites, erythema
migrans rashes and persistent disease, Expert Rev Anti Infect Ther. 2014 Sep; 12(9):
1103–1135.
[2] N. Szeszenia-Dąbrowska, B. Świątkowska, U. Wilczyńska, Choroby zawodowe rolników 1
w Polsce, Med Pr 2016;67(2):163–171.
[3] S. A. Pancewicz, Borelioza z Lyme – zasady rozpoznawania i leczenia, Pediatria i
Medycyna Rodzinna, 2014 (10:2), 163-173.
Autor artykułu
Redakcja
Redakcja
